İzmir’in Sokakları Çöp Dağlarıyla Kaplı: Halk Sağlığı Alarm Veriyor, Yamanlar Tesisi Neden Durdu?

İzmir, 14 Eylül 2025 – Ege’nin incisi olarak bilinen İzmir, son haftalarda sokaklarında biriken devasa çöp yığınlarıyla adeta bir krizin eşiğinde. Konak, Buca, Karşıyaka ve Çiğli gibi merkezi ilçelerde vatandaşlar, kötü kokular ve fare istilalarıyla boğuşurken, belediye ekiplerinin toplama hizmetlerindeki aksamalar günlük hayatı felç etmiş durumda. Buca’da Salı günü yaşanan haşere baskınları sonrası acil ilaçlama operasyonları düzenlense de, uzmanlar bu tür geçici çözümlerin yetersiz kaldığını vurguluyor. Peki, bu kaosun arkasında yatan gerçek nedir? Neden yıllardır beklenen kalıcı çözüm, Yamanlar Entegre Atık Bertaraf Tesisi, rafa kaldırıldı?

Sokaklar Tehlike Altında: Çöp Yığınları Halk Sağlığını Tehdit Ediyor

İzmir’in günlük çöp üretimi yaklaşık 5 bin tonu bulurken, Çiğli’deki Harmandalı Düzenli Atık Depolama Tesisi’nin mahkeme kararıyla kapatılması, sistemi tamamen tıkadı. Çöpler artık Bergama ve Tire gibi uzak ilçelere taşınıyor, ancak lojistik gecikmeler nedeniyle sokaklar adeta çöp depolama alanına döndü. Konak’ın Tınaztepe ve Kadriye mahallelerinde kaldırımlara taşan atıklar, sıcak havanın etkisiyle dayanılmaz bir koku yayıyor. Buca’da ise rüzgarla denize uçan çöpler, çevre kirliliğini körüklüyor.

Vatandaşlar isyan bayrağını çekti. Karşıyaka’da yaşayan Yağmur Sena, “Konteynerler taşmakla kalmıyor, fareler ve sinekler mahalleyi istila etti. Bu hijyen skandalı, çocuklar için büyük risk taşıyor,” diyor. Buca esnafından Nizamettin Duman ise, “1983’ten beri buradayım, böyle bir rezillik görmedim. Çevre temizlik vergimizi ödüyoruz, karşılığını alamıyoruz.” Sendikalar da devrede: Çiğli’de grevler nedeniyle toplama durma noktasına geldi, işçiler “Belediye sözlerini tutmazsa eylem devam eder,” uyarısı yapıyor.

Bu durum sadece estetik bir sorun değil; halk sağlığını doğrudan tehdit ediyor. Uzmanlar, biriken organik atıkların salgın hastalıklara zemin hazırladığını belirtiyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi, Eylül ayı meclis toplantısında konuyu masaya yatırdı, ancak çözüm ufukta görünmüyor.

Yamanlar Projesi: Hazırdı, Neden Durduruldu?

Sorunun kökü, yıllardır tartışılan atık yönetimi politikalarına dayanıyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Yamanlar Dağı eteklerinde entegre bir atık bertaraf tesisi için yer tahsisi yapmış ve süreci desteklemişti. Bu tesis, çöpleri sadece depolamak yerine ayrıştırıp, geri dönüşüme dönüştürerek enerji üretecek modern bir yapı olarak planlanmıştı. Önceki yönetimde övünülen proje, Cemil Tugay’ın göreve gelmesiyle askıya alındı.

Neden mi? Resmi açıklamalara göre, Devlet Su İşleri’nin (DSİ) su kaynaklarını koruma raporu etkili oldu: Yamanlar’da altı kuyu açılıp su çekilmesi gerekiyordu, bu da çevresel riskler taşıyordu. Ancak muhalif sesler, ideolojik engeller ve siyasi çekişmelerin rol oynadığını iddia ediyor. AK Parti İzmir Milletvekili Mahmut Atilla Kaya, “Yamanlar’a başlansaydı, 6 ayda biterdi. Yeni yer arayışları 7 yıl sürer,” diyerek projenin durdurulmasını eleştirdi. Tugay ise, “Yamanlar süreci tamamlanmadı, Menderes daha uygun ama algı çalışmaları sorunu büyüttü,” yanıtını verdi.

Bakanlıkla görüşmeler devam ediyor: Çaltı bölgesi (İzmir-Manisa sınırı) için izin bekleniyor, ancak Manisa tarafı sıcak bakmıyor. Karşıyaka Belediye Başkanı Yıldız Ünsal, Yamanlar’ı “doğaya ihanet” olarak nitelendirirken, Çiğli Belediye Başkanı Onur Emrah Yıldız “Harmandalı’na çöp istemiyoruz,” diyor. Tugay bu tepkilere sert çıktı: “Bilgi sahibi olmadan ‘istemiyoruz’ demek çözüm değil. Bu tesisler fabrika gibi çalışacak, çöpü dönüştürecek.”

Çöp Master Planı: Umut mu, Vaat mi?

Belediye Başkanı Tugay, Ağustos ayında duyurduğu “Çöp Master Planı”nı devreye sokacağını müjdeliyor. Plan, geri dönüşüm tesisleri, organik atık kompostu, inşaat atığı parçalama ve tehlikeli atık bertaraf alanlarını kapsıyor. “Dünyanın en modern şehirlerinde olduğu gibi, çevreye gram zarar vermeyeceğiz,” diyor Tugay. Ancak eleştirmenler, Harmandalı’nın kapatılmasının acil bir alternatif yaratmadığını, planın kağıt üzerinde kaldığını savunuyor.

Gençler ve sivil toplum da sessiz değil. Sosyal medyada #İzmirÇöpKrizi etiketiyle binlerce paylaşım yapılıyor; genç aktivistler, “Akılla yönetin, çöpü ilaçlamayın, toplayın!” çağrısı yapıyor. Bir X kullanıcısı, “Yamanlar hazırdı, neden durduruldu? İzmir’in geleceği çöp yığınlarıyla mı geçecek?” diye soruyor.

Gelecek Ne Getirecek? Kalıcı Çözüm Şart

İzmir’in çöp krizi, sadece yerel bir sorun olmanın ötesinde, iklim değişikliği ve sürdürülebilirlik açısından uluslararası bir uyarı sinyali. Benzer krizler, Avrupa’da Napoli veya Atina gibi şehirlerde yaşanmış, ancak entegre tesislerle aşılmıştı. Uzmanlar, İzmir’in de bu modeli benimseyerek, atıklardan enerji üreten bir “yeşil şehir”e dönüşebileceğini söylüyor.

Tugay’a ve ekibine çağrı net: Siyasi hesaplar bir kenara, Yamanlar veya alternatif bir yerde tesisi hızla hayata geçirin. Vatandaşlar, temiz sokaklar ve sağlıklı bir çevre için daha fazla bekleyemez. Bu kriz, İzmir’in yönetim sınavı; geçilirse, şehir yeniden parlar. Yoksa, çöp dağları kaderimiz mi olacak?